16 oktober 2022

Welke permissies mag jij jezelf geven?

Een opgroeiend kind probeert met zichzelf en de wereld om hem heen om te gaan en die hanteerbaar te maken, grotendeels onbewust. Het bouwt onbewust boodschappen in bij zichzelf. Als volwassene helpen deze boodschappen niet altijd meer. Dan is het helpend om je bewust te worden van die boodschappen, zodat je deze kunt veranderen. De Transactionele analyse biedt hiervoor handvatten.

Deze blog is de derde van een serie van vier over de Transactionele analyse. Hierin behandel ik de genoemde tool die de TA biedt voor meer zelfinzicht en groei naar autonomie: de drivers, de stoppers en de allowers. De twee eerdere blogs behandelen de tools:

• Basisposities, strooks en script;
• Egoposities en transacties.

Stoppers
De boodschappen die je als kind onbewust hebt ingebouwd, zijn de zogenoemde stoppers. Stoppers (=injuncties) zijn:

• besta niet: ouders maken bekend dat het kind niet gewenst is (“had ik je maar nooit gekregen”).
• wees geen kind: bijvoorbeeld een jongen die niet mag huilen.
• voel niet / voel niet wat jij voelt, maar voel wat ik voel: als sommige emoties wel getoond mogen worden en andere niet of als een ouder wil dat het kind precies voelt wat de ouder voelt.
• wees niet belangrijk: bijvoorbeeld als een kind niet mag vragen wat die nodig heeft. Ouders laten zo weten aan hun kind dat diens behoeften er niet toe doen.
• wees niet jezelf: als ouders bijvoorbeeld liever een jongetje dan een meisje hadden of hun kind vergelijken met een ander kind dat in hun ogen voorbeeldig is.
• hoor er niet bij: als ouders steeds de nadruk leggen op waar het kind anders in is, bijvoorbeeld, stil, gevoelig, moeilijk, anders qua uiterlijk.
• kom niet dichtbij: als ouders liever niet aangeraakt worden (lichamelijk of emotioneel) en dat ook niet bij hun kind doen.
• groei niet op: als ouders aangeven dat het kind altijd hun kleine meisje/jochie blijft (“ga niet het huis uit”).
• wees niet gezond: als een kind alleen aandacht krijgt als het ziek wordt, zal het liever ziek willen blijven.
• slaag niet: als ouders jaloers zijn op wat hun kind kan en niet willen dat het beter wordt dan zij.
• denk niet/wees dom: als een kind iets doet of zegt en het wordt steeds uitgelachen of belachelijk gemaakt.
• doe niet: als een ouder angstig is dat het kind iets overkomt als het wat wil doen

Om goed met die stoppers om te kunnen gaan ontwikkel je als kind gedrag dat wél de goedkeuring van de ouderfiguren krijgt, de “drivers”.

Drivers
De vijf drivers zijn:

• Wees perfect (“je bent alleen oké als je alles goed doet”).
  Valkuilen als volwassene: te lang over iets doen, geen nieuwe dingen durven doen, geen verantwoordelijkheden durven dragen.
• Wees sterk (“je bent alleen oké als je je gevoelens en wensen verbergt”).
  Valkuilen als volwassene: doorzetter tot deze erbij neervalt, doet het liever alleen dan hulp te vragen.
• Doe je best (“je bent alleen oké als je je best blijft doen”).
  Valkuilen als volwassene: alles hangt met alles samen, dat moet allemaal behandeld worden, moeite om te beginnen.
• Doe de ander een genoegen (“Je bent alleen oké als je anderen pleziert”).
  Valkuilen als volwassene: zich teveel aanpassen, niet zichzelf durven zijn, de eigen afwijkende mening niet durven uiten, over eigen grenzen heen (laten) gaan, zich aantrekken wat de ander vindt.
• Maak voort (“je bent alleen oké als je alles direct en met tempo doet).
  Valkuilen als volwassene: negatieve gevolgen bij te snel besluiten en conclusies trekken, voortdurend opgejaagd.

Allowers
Om als volwassene jouw drivers af te zwakken, kun je jezelf toestemming geven voor andere overtuigingen en daarmee ander gedrag. De volgende allowers (= permissies) zijn bij de verschillende drivers een mogelijke nieuwe overtuiging: