17 februari 2023
Hoe proactief ben jij?
Als er iets gebeurt of iemand iets zegt, waarbij jij de neiging hebt om direct te reageren, doe jij dat dan ook? Of wacht je een moment om daar bewust voor te kiezen?
Als mens hebben we de mogelijkheid om van een afstandje naar onszelf te kijken. We kunnen nadenken over ons eigen denkproces. Dit is ons zelfbewustzijn.
Ook hebben we het vermogen om in onze geest een wereld te scheppen los van onze huidige situatie. Dit is ons voorstellingsvermogen.
Verder hebben we een geweten: we hebben een besef van goed en kwaad.
En last but not least, we hebben een vrije wil: we kunnen handelen o.b.v. ons zelfbewustzijn, onafhankelijk van de invloeden van buitenaf.
Deze vermogens maken ons anders dan computers en dieren. Dieren reageren direct op een prikkel:
Bij mensen ligt tussen stimulus en respons de menselijke vrijheid om te kiezen.
Stephen Covey schreef in zijn boek “De zeven eigenschappen van effectief leiderschap” dat dit onze grootste kracht is om ons als mens te ontplooien. Hij verwijst hierbij naar de opvattingen van Viktor Frankl, een Oostenrijks neuroloog en psychiater, die de holocaust overleefde. Daarbij noemt Covey de 1e eigenschap, wees proactief, de belangrijkste effectieve eigenschap voor elke situatie.
Nu denk je misschien: “Ik ben wel proactief. Ik toon initiatief en pak op wat zich aandient.” Proactiviteit is echter meer dan initiatieven nemen. Het is verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven, het besef hebben dat gedrag afhankelijk is van jouw besluiten, niet van je omstandigheden. En nu komt het: het is de kunst om gevoelens ondergeschikt te maken aan je waarden 
. Proactieve mensen zijn zich hier bewust van. Zij laten zich leiden door hun waarden.
Reactieve mensen worden sterk beïnvloed door hun omstandigheden en sociale omgeving. Zij laten zich leiden door hun gevoelens. Proactieve mensen worden ook beïnvloed door prikkels van buitenaf, maar die zijn bij hen niet doorslaggevend.
Hoe herken je of jij of een ander proactief of reactief gedrag vertoont? Let eens op de manier van praten en denken:
Om je meer bewust te worden van je proactiviteit heeft Stephen Covey de Cirkel van invloed en betrokkenheid ontwikkeld. Buiten de Cirkel van betrokkenheid liggen de dingen waar je niet zoveel mee hebt. Binnen de Cirkel van betrokkenheid liggen de dingen waar je (mentaal of emotioneel) meer mee hebt. Binnen de Cirkel van betrokkenheid heb je op sommige zaken wel invloed en op andere dingen niet echt. De zaken waar we wel invloed op kunnen uitoefenen liggen in een kleinere cirkel binnenin de Cirkel van betrokkenheid: de Cirkel van invloed.
Afbeelding: Coachfinder
Reactieve mensen zijn veel bezig in hun Cirkel van betrokkenheid en komen hierdoor in een negatieve energie. De Cirkel van invloed raakt verwaarloosd en verkleint hierdoor. Proactieve mensen zijn veel bezig in hun Cirkel van invloed en hebben daardoor een positieve energie. Hiermee wordt hun Cirkel van invloed steeds groter.
Als je dus een prikkel (stimulus) krijgt, is het belangrijk gebruik te maken van je keuzevrijheid in je reactie (respons). Gaat het dan altijd goed? Nou, nee. We blijven mensen en maken fouten 
.
Als we kiezen voor een bepaalde respons, kiezen we ook voor de bijbehorende gevolgen. En die liggen in onze Cirkel van betrokkenheid, net als gemaakte fouten. We kunnen ze niet meer ongedaan maken. Dit besef is de belangrijkste vorm van proactiviteit. De fout erkennen en ervan leren hoort bij proactief zijn.
Wij hebben het vermogen om onszelf dingen voor te nemen en beloftes aan anderen te doen. Dit vermogen en ons daaraan houden, ligt centraal in de Cirkel van invloed. Trouw blijven aan onze voornemens en aan wat we anderen beloven, is de duidelijkste vorm van proactiviteit en zelfs de essentie. Het is de kern van onze groei.
Maak jij al gebruik van jouw keuzevrijheid? En waar zit jij dan vooral in de Cirkel? Met andere woorden: hoe proactief ben jij?
Wil jij meer persoonlijk leiderschap? Neem gerust contact met me op, ik loop graag een stukje met je mee op jouw groeipad.
Bron: De zeven eigenschappen van effectief leiderschap – Stephen R. Covey